WASTONG GAMIT
1. KAPAG at KUNG
- Ipinakikilala ng kung ang di-katiyakan ng isang kalagayan; ipinakikilala ng kapag ang isang kalagayang tiyak.
Hal. Umuuwi siya
sa probinsiya kapag araw ng Sabado.
Hindi niya masabi kung Sabado o Linggo ang pag-uwi niya sa probinsiya.
Mag-ingat ka naman kapag nagmamaneho ka.
Mag-ingat ka kung ikaw ang magmamaneho ng kotse.
2. KIBO at IMIK
- Pagkilos ang tinutukoy ng kibo; pangungusap ang tinutukoy
ng imik.
Hal. Wala siyang kakibu-kibo
kung matulog.
Hindi siya nakaimik nang tanungin ko.
Hindi lamang sa tao nagagamit ang kibo.
Hal. Kumikibo nang bahagya ang
apoy ng kandila.
Huwag ninyong kibuin ang mga bulaklak na iniayos ko sa plorera.
3. DAHIL at DAHILAN
- Pangatnig ang dahil, pangngalan ang dahilan;pang-ukol naman ang dahil
sa
o dahil kay.
Hal.
Hindi siya nakapasok kahapon dahil sumakit ang ulo niya.
Hindi ko alam kung ano ang dahilan ng kanyang pagkakasakit.
Hindi siya nakapasok kahapon dahil sa sakit ng ulo.
Ginagamit kung minsan ang dahil bilang
pangngalan sa panunula.
Iwasan ito sa karaniwang
pangungusap o pagsulat.
Iwasan
din ang paggamit ng dahil sa bilang pangatnig.
Mali: Hindi siya nakapasok kahapon dahil sa sumakit ang ulo.
4. HABANG at SAMANTALANG
Habang -
ang isang kalagayang walang tiyak na
hangganan,o “mahaba”.
Samantalang- ang isang kalagayang may taning, o
“pansamantala”.
Hal. Kailangang matutong umasa
habang nabubuhay.
Nakikitira muna kami sa kanyang mga magulang samantalang wala pa
akong trabaho.
Gulung-gulo ang isip niya habang hindi pa siya sinsagot ng kanyang
kasintahan.
Gulung-gulo ang isip niya samantalang hindi pa dumarating ang sulat
ng kanyang kasintahan.
May iba pang gamit ang samantala. Ipinakikilala nito ang
pagtatambis sa dalawang kalagayan.
Hal. Bakit
ako ang pupunta sa kanya samantalang ikaw ang tinatawag
kanina pa?
5. IBAYAD at IPAGBAYAD
Ibayad
- pagbibigay ng bagay bilang
kabayaran
Ipagbayad - pagbabayad
para sa ibang tao
Hal. Tatlong dosenang itlog na lamang ang ibabayad ko sa iyo sa halip na
pera.
Ipagbabayad muna kita sa sine.
MALI at katawa-tawa): Ibayad
mo ako sa sine.
Ibinayad ko siya sa bus.
6. MAY at MAYROON - Iisa ang kahulugan ng mga salitang ito; naayon ang gamit sa uri ng salitang
sumusunod. Gamitin ang may kapag susundan
ng pangngalan ( mapaisahan o maramihan), pandiwa, pang-uri o pang-abay.
Hal. May anay sa dingding na
ito.
May kumakatok sa pinto.
May dalawang araw na siyang hindi umuuwi.
Gamitin ang mayroon kapag susundan ng kataga, panghalip na
panao o pamatlig
o pang-abay na panlunan.
Hal. Mayroon kaming binabalak
sa sayawan.
Mayroon iyang malaking suliranin.
Mayroon kayang mangga sa palengke ngayon?
Maaring gamitin ang mayroon nang nag-iiisa.
Hal. “May asawa ba siya?’
“Mayroon.”
Nagagamit din ang mayroon bilang pangngalan.
Hal. Sa aming bayan, madaling
makilala kung sino ang mayroon at kung
sino ang wala.
7. PAHIRAN at
PAHIRIN
Pahiran
- paglalagay
Pahirin -
pag-aalis
Hal. Pahiran
mo ng sukang iloko ang noo niya.
Pahirin mo ang pawis sa likod ng bata.
8. PINTO at PINTUAN
Pinto -
ang inilalapat sa puwang upang hindi iito
mapagdaanan
Pintuan- ang
puwang sa dingding o pader na
pinagdaraanan.
Hal. Huwag
kang humara sa pintuan at nang maipinid na ang pinto.
Gayon
din ang pagkakaiba ng hagdan sa hagdanan
Hagdan - ang inaakyatan
at binababaan
Hagdanan - nag kinalalagyan ng hagdan
9. SUBUKAN at
SUBUKIN
Subukan
- pagtingin nang
palihim
Subukin
- pagtikim at pagkilatis
Hal. Ibig kong subukan kung
ano ang ginagawa nila tuwing umaalis ako sa
bahay.
Subukin mo ang bagong labas na mantikilyang ito.
Subukin mo kung gaano kabilis siyang magmakinlya.
Iisa ang anyo ng mga pandiwang ito
sa pangkasalukuyan at
pangnakaraan : sinusubok,
sinubok. Magkaiba nag anyo sa
panghinaharap: susubukan,
sususbukin
10. TAGA- at TIGA
Walang unlaping tiga-. Taga- ang dapat gamtin.
Gumagamit lamang ng gitling kapag sinusundan ito ng pangngalang pantangi.
Hal. Taga-Negros ang napangasawa ni Norma.
Ao ang palaging tagahugas ng pinggan sa gabi.
Naiiba ang unlaping tig- na ginagamit
kasama ng mga
pambilang: tig-isa, tigalawa
tigatlo tig-apat, atbp.
11. AGAWIN at AGAWAN
Agawin ang isang bagay sa isang tao/hayop.
Agawan ng isang bagay ang isang tao/hayop.
Hal: Ibig agawin ng bata ang laruan ni Jess.
Ibig agawan ng laruan ni Boy si Jess.
12. HINAGIS at
INIHAGIS
hinagis ng isang bagay
inihagis ang isang bagay
Hal. Hinagis niya ng bato ang ibon.
Inihagis
niya ang bola sa kalaro.
13. ABUTAN at ABUTIN
abutin ang ang isang bagay
abutan ng isang bagay
Hal.
Abutin mo ang bayabas sa puno.
Abutan mo ng pera ang Nanay.
14. BILHIN at BILHAN
bilhin ang isang bagay
bilhan ng isang bagay
Hal. Bilhin natin ang sapatos na iyon para sa iyo.
Bilhan antin ng sapatos ang ate.
15. WALISAN
at WALISIN
walisin ang isang bagay
na maaring tangayin ng walis
walisan ang ang pook o lugar
Hal. Nais kong walisan ang aklatan.
Nais kong walisin ang nagkalat na papel sa aklatan.
15. SUKLAYIN at
SUKLAYAN
suklayin
- ang buhok
ng sarili o ng iba
sukalyan
- ng buhok
ang ibang tao
Hal. Suklayin mo ang buhok ko,Luz.
Suklayan mo ako ng buhok, Alana.
16. NAMATAY at
NAPATAY
napatay -may tiyak na tao o hayop na pumaslang ng kusa/sinasadya
namatay -kung ang isang tao ay
binawian ng buhay sanhi
sakit,
katandaan o anumang dahilang hindi sinasadya;
ginagamit din sa patalinghagang paraan doon sa mga bagay
na
walang buhay.
Hal. Namatay ang kanyang lolo dahil sa sakit sa
atay.
Napatay ang aking alagang aso.
17. MAGSAKAY at SUMAKAY
magsakay -
magkarga ( to load)
sumakay - to ride
Hal.
Nagsakay ng sampung kahon ng lansones sa bus si Jo.
Sumakay na tayo sa daraang bus.
18. OPERAHAN at OPERAHIN
operahin -
tiyak na bahagi ng katawan na titistisin
operahan - tumutukoy sa tao
Hal.
Ang tumor sa dibdib ng maysakit ay ooperahin mamaya.
Si
Luis ay ooperahan sa Martes.
19. NANG at NG
nang - pangatnig na panghugnayan
-
tagapagpakilala
ng pang-abay na pamaraan at pamanahon
-
tagapag-ugnay
ng salitang-ugat na inuulit at pandiwang inuulit
ng
- pantukoy ng pangngalang pambalana
-
tagapagpakilala
ng layon ng pandiwa at tagaganap ng pandiwa
-
pang-ukol
na kasingkahulugan ng “sa”
Hal. Umalis siya
nang sila’y dumating.
Tumawa nang tumawa ang mga mag-aaral.
Nagalit ang guro nang kami’t nag-ingay.
Bumili kami ng mga pasalubong para kay ditse.
Pumanhik ng bahay ang mga panauhin.
20. KATA at KITA
kata -
ikaw at ako
kita -
ikaw
Hal.
Manood kata ng sine.
Iniibig kita.
